پایگاه خبری دانشگاه بوعلی سینا- بسنا

دكتر محمد جلال عباسي شوازي، رئيس انجمن جمعيت شناسي ايران و رئيس مؤسسه مطالعات ملي جمعيت، در آیین افتتاحيه دفتر منطقه اي غرب انجمن جمعيت شناسي ايران،اظهار كرد: هدف از تشكيل اين نشست، علاوه بر افتتاح دفتر منطقه غرب انجمن جمعيت شناسي ايران، ايجاد شناخت عميق تر نسبت به تحولات جمعيتي در كشور، منطقه و جهان است.

وي دانشگاه بوعلی سینا را از جمله دانشگاه هايي دانست كه در چند سال اخير به تربيت دانشجويان نخبه جمعيت شناسي پرداخته است و در همین راستا به طرح دو مبحث پرداخت و گفت: اولين موضوع گزارش جامع ٢ ساله اي است كه در مؤسسه مطالعات جمعيتي تهيه شده و چند ماه گذشته در مركز بررسي هاي استراتژيك رياست جمهوري رونماييشده است و دومين بحث هم در خصوص سمينار بين المللي هفته گذشته مؤسسه مطالعات اجتماعي با موضوع پويايي جمعيت و سرمايه انساني در كشور هاي اسلامي است.

دکتر عباسی در خصوص موضوع پويايي جمعيت و سرمايه انساني كه كار مشترك خود و پرفسور جونز بوده تشريح كرد: اين موضوع نتايجي را به دنبال داشته است كه عبارتند از اینکه مسلمانان، ٢٤٪‏ جمعيت جهان را پوشش مي دهند و جمعيت آنها هنوز در حال افزايش است و دیگر اینکه كشور هاي اسلامي با رشد بالايي كه داشتند به يك ساختار سني جوان رسيده اند كه حاصل آن پتانسيل سود جمعيتي است كه در خيلي از كشورها شاهد آن هستيم

وی ادامه داد: علاوه بر تحولات جمعيتي، تحولات اجتماعي و اقتصادي سريع از جمله پيشرفت آموزش و سطح تحصيلات در اين كشورها رخ داده است و همچنین پتانسيل سود جمعيتي هر چند كه يك فرصت براي كشورهاست ولي در صورتي كه از اين فرصت استفاده نكنند به يك چالش بسيار مهم براي اين كشور ها تبديل مي شود.

رئيس انجمن جمعيت شناسي ايران اضافه کرد: سرمايه گزاري روي سرمايه انساني از جمله آموزش و تحصيلات و بهداشت نتايج بسيار مهمي را دارد، براي اينكه ما حداكثر استفاده و سود جمعيتي را از اين كشور ها ببريم. بنابراين هر چه سرمايه گزاري در دو مقوله تحصيلات و بهداشت داشته باشيم مي توانيم يك جمعيت با كيفيت داشته باشيم و نهايت استفاده را ببريم.

وي بیان كرد: در برآوردي كه ما از جمعيت مسلمانان در سال ٢٠١٧ انجام داديم، كشور ها را به دو دسته تقسيم كرديم: اول كشور هايي كه اكثريت مسلمان هستند و عمدتا كشور هايي هستند كه بيش از ٥٠٪‏ آنها مسلمان هستند. كه اين كشور١/٣ ميليارد مسلمان داشتند و دوم كشور هايي كه كمتر از ٥٠٪‏ آنها مسلمان هستند كه اين كشور ها هم ٤٦٩ ميليون مسلمان داشتند و در مجموع یک و هشت دهم ميليارد جمعيت مسلمانان در دنيا برآورد شد.

رئيس مؤسسه مطالعات ملي جمعيت در ادامه گفت: ١٠ كشور پر جمعيت از نظر مسلمانان به ترتيب عبارتند از: اندونزي با ٢٥٧ ميليون نفر مسلمان، پاكستان، بنگلادش، مصر، ايران، تركيه، عراق، افغانستان، عربستان صعودي، مالزي و ازبكستان است.

وی تأكيد كرد: نكته مهمي كه وجود دارد اين است كه علاوه بر تعداد جمعيت، رشد جمعيت و دلايل رشد جمعيت حائز اهميت است. يكي از دلايل مهمي كه كشور هاي اسلامي و ساير كشور ها، به خصوص از نيمه قرن بيستم به بعد شاهد رشد جمعيت بودند، كاهش مرگ و مير و بهبود وضعيت سلامت افراد بود.

دکتر عباسی همچنین شاخص مرگ و مير نوزادان از كشورهاي اكثريت مسلمان را ارائه داد و گفت: اگر از سال ١٩٧٠ كه بررسی كنيم در ميابيم كه اين شاخص در اكثر كشور ها بالای ٥٠ در هزار و تا ٢٥٠ در هزار هم بوده است؛ يعني در مقابل هر ١٠٠٠ تولد، براي مثال در يمن حدود ٢٠٠ نفر فوت مي كردند. اما اين ميزان به خصوص در دهه ١٩٨٠ كاهش پيدا كرده و در نتيجه از سال ٢٠٠٠ به بعد، عمده اين كشور ها از نظر ميزان مرگ و مير نوزادان زير سطح جهاني قرار گرفته اند. اين موضوع باعث شده كه اميد به زندگي افزايش پيدا كند و همچنين تقاضا براي تعداد فرزند كم شود.

وي با ارائه نموداري از ميزان باروري كل، اظهار داشت: در سال هاي ١٩٧٠ تا ١٩٧٥ اكثر كشور هاي مسلمان به جز آذربايجان بالاي سطح جهاني باروري داشتند؛ يعني بين ٤/٥ تا حدودا ٨ فرزند به دنيا مي آوردند ولي در دهه ١٩٦٠ به بعد خيلي از كشور ها به سطح جهاني نزديك شده و عمدتا كشورهاي پر جمعيت به زير سطح جهاني رسيده اند.

عباسی اضافه کرد: كشور هايي كه سطح توسعه بالاتري دارند كاهش بيشتري را تجربه كرده و باروري كمتري دارند و بالعكس. البته كشور ايران هم تحولات باروري وسيع و سريعي را تجربه كرده است به طوري كه در دهه ٦٠ و ٧٠ ما كاهش باروري را داشتيم كه به علت انقلاب و تحولات اقتصادي و اجتماعي بوده است. اما در دو دهه اخير يعني از سال ١٣٧٥ به بعد روند كاهش باروري كند شده و در پنج سال اخير باروري يك روند كند افزايشي داشته است. با نگاه به كشور هاي اروپاي مي بينيم كه حدود ٢٠٠ سال طول كشيده است كه ميزان باروري كاهش يابد در صورتي كه در كشور هاي مسلمان اين روند بسيار سريع به طول انجاميده است.

به گزارش بسنا، رئيس انجمن جمعيت شناسي ايران بيان كرد: علاوه بر تحولات جمعيتي، تحولات اقتصادي و اجتماعي هم در كشور هاي اسلامي شكل گرفته است. يكي از اين تحولات تغيير ساختار سني است و اصطلاحا ميانگين سني در كشور هاي اسلامي افزايش پيدا كرده يعني جمعيت جوان به علت كاهش باروري كاهش پيدا كرده و ميانگين سني به ميان سالي و سالخوردگي سوق پيدا كرده است.

وی افزود: از ديگر تحولات مهم بالا رفتن ميانگين سال هاي تحصيلات جمعيت جامعه در كشور هاي اسلامي است. علاوه بر افزايش سطح تحصيلات كل، سطح تحصيلات خانم ها نيز افزايش پيدا كرده و بالاتر از سطح جهاني قرار گرفته است. نكته مهم اين است كه علاوه بر تعداد جمعيت، ساختار جمعيت مهم است كه جوان هست يا سالخورده و مهمتر از آن اين است كه اين جمعيت چقدر تحصيل كرده است.

دکتر عباسی شوازی تصریح کرد: با نگاه به ساختار هاي سني متوجه مي شويم، پتانسيلي وجود دارد كه به پنجره جمعيتي معروف است و نشان مي دهد تعداد افرادي كه در سنين كار هستند بيشتر از افرادي است كه وابسته هستند. ولي مهم تر از اين پتانسيلي كه وجود دارد، استفاده از نيروي بالقوه است كه متأسفانه در كشور هاي اسلامي سطح بيكاري بالا و به خصوص مشاركت زنان در بازار كار پايين است. كشور مسلماني كه بالاترين سطح مشاركت زنان در بازار كار داشته اندونزي است. در ايران هم ميزان مشاركت زنان در بازار كار ١٦٪‏ است. يعني از اين پتانسيلي كه روي آن سرمايه گذاري شده به اندازه كافي استفاده نشده. به همين دليل كشور هاي اسلامي هنوز در حال رشد هستند.

وي همچنین در رابطه با كشور ايران خاطرنشان كرد: تحولاتي كه در كشور ما صورت گرفته منجر به اين شده كه ما سياست هاي خود را تغيير دهيم و سياست هاي جمعيتي براي بهبود وضعيت جمعيت ترتيب داده شود. مد نظر داشتن سياست هاي كلي جمعيت در نگرش ما به ساختار و ابعاد و كيفيت جمعيت بطور همگون كمك مي كند. بنابراين سياست هاي كلي جمعيت ١٤ بند است كه به باروري، بهداشت باروري، جوانان، اشتغال، سالخوردگي، تحكيم خانواده، محيط زيست، مهاجرت و ابعاد مختلف اشاره مي كند.

وي تأكيد كرد: عموم مردم مي توانند علاقه مند باشند و سياست ها بايستي براي عموم مردم تدوين شود و همچنين مشاركت مردم بسيار مهم است، اما سياست هاي جمعيتي را نمي توان با شعار يا افراط و تفريط حل كرد، بلكه بايستي هميشه يك ديد تخصصي نسبت به مسائل جمعيتي داشته باشيم تا بتوانيم به شناخت درست برسيم و بهتر برنامه ريزي كنيم.

عباسی تبیین کرد: يكي از مهمترين معضلاتي كه در جامعه ما وجود دارد بيكاري است. كه اين بيكاري در هر استان با استان ديگر متفاوت است و بهبود وضعيت بيكاري در برخي از استان ها بايد در اولويت قرار بگيرد.

وي در پايان با معرفي هيأت رئيسه انجمن جمعيت شناسي گفت: ما گرد هم آمديم تا كار هاي انجمن را قوت ببخشيم و با همت خود علم جمعيت شناسي را به عنوان يك علم تخصصي نهادينه كنيم. يكي از تصميم هاي انجمن، افتتاح دفاتر منطقه ای انجمن است، كه هدف از اين كار آن است كه توسعه شكل بگيرد و جلسات و برنامه ها صرفا در تهران نباشد.

خبرنگار: مولوی

عکس: حسن الفت