پایگاه خبری دانشگاه بوعلی سینا- بسنا

مدیر گروه معماری دانشگاه بوعلی‌سینا و مدیر پایگاه محوطه باستانی هگمتانه در زمان بررسی ثبت جهانی تپه هگمتانه در گفتگو با بسنا، با اشاره به اینکه هگمتانه با بیش از دو هزار سال سابقه نخستین شهری دارای اصول شهرسازی است، گفت: یکی از معیار‌های مهم در ثبت جهانی هگمتانه از سوی یونسکو نبوغ مهندسی بود که در پرونده به وضوح دیده می‌شد.
دکتر صاحب محمدیان‌منصور در زمینه ثبت تپه هگمتانه گفت: قدیمی‌ترین یافته‌های محوطه هگمتانه مربوط به کاوش فصل ۲۳ است که توسط دکتر ملک‌زاده در معبر شماره ۱ کارگاه مرکزی انجام شد و یافته‌هایی مربوط به عصر آهن ۳ مقارن با دوره ماد است. این محوطه علاوه بر دوره ماد یافته‌های مربوط به دوره هخامنشی، اشکانی و اسلامی نیز دارد.  

وی در پاسخ به به این سوال که چه ویژگی منحصر به فردی در هگمتانه موجب جهانی شدن این اثر شد گفت: یونسکو برای ثبت آثار فرهنگی ۶ معیار مطرح کرده است که عبارتند از:
۱- دست آوردی بی همتا از نبوغ هنری پیشینیان
۲- نماد تبادل ارزش‌های بشر در حوزه فرهنگ در یک دوره زمانی مشخص
۳- نشان دهنده سنت فرهنگی خاص که از بین رفته و یا هنوز زنده است
۴- نمونه برجسته‌ای از معماری، فن آوری و یا چشم انداز
۵- نمونه برجسته‌ای از سکونت گاه‌های باستانی بشر
۶- ارتباط مستقیم و ملموس با حوادث، باور‌ها و آثار ادبی ارزشمند
و این محوطه در پرونده ارسالی از سوی ایران دارای معیار‌های شماره، ۲، ۳ و ۴ تشخیص داده شد، اما ایکوموس محوطه را فاقد معیار شماره ۴ دانست. اما معیار‌های ۲ و ۳ نشان‌دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز و گواهی بی‌همتا یا دستکم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته بود.

وی در ادامه تصریح کرد: معدود شهر‌هایی در جهان هستند که نبوغ مهندسی دارند و هگمتانه نمونه بارز و نادری از این شهر‌ها است و همین عامل باعث شد که از حوالی سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ موضوع ثبت هگمتانه آغاز شود و حدود ۴ سال گذشته با شدت بیشتری این موضوع ادامه پیدا کند.

محمدیان‌منصور خاطرنشان کرد: هگمتانه اولین ثبت جهانی در استان همدان است، اما پیشنهاد‌های دیگری نیز بر ثبت در آینده وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مجموعه غار علیصدر، کوهستان الوند و مجموعه زنجیره‌ای محوطه‌های مادی  اشاره کرد.

وی تاکید کرد: موضوع ثبت اثر از آغاز راه برای حفاظت از اثر و توسعه اقتصاد گردشگری است که نیازمند همکاری و همراهی نهاد‌هایی همچون میراث فرهنگی که با افزایش بودجه و نیروی انسانی پایگاه، افزایش خدمات رفاهی برای گردشگران، بازگشت آثار تاریخی و تکمیل هرچه سریعتر موزه منطقه ای، افزایش رویداد‌های فرهنگی، توسعه جذابیت‌های دیجیتالی مثل AR و VR، ایجاد بسته‌های تشویقی برای جذب گردشگران خارجی و داخلی در فصول Low season، تقویت بازار‌های صنایع دستی می‌تواند نقش موثری داشته باشد. 

ایشان در پایان گفت: ثبت جهانی محدودیت جدیدی برای شهر به وجود نیاورده است بلکه ثبت جهانی باعث پاسخگویی به حس تعلق و عزت نفس و خود شکوفایی مردم خواهد شد و مشارکت بازاریان در فرایند مرمت و نگهداری، تشویق بازاریان به توسعه صنایع دستی  می‌تواند در این امر مهم ما را یاری دهند.

گفتنی است؛ جهانی شدن هگمتانه از سال‌ها قبل درخواست مردم، فعالان و دوستداران میراث‌فرهنگی همدان بوده است و این موضوع طی چند سال اخیر جدی‌تر شد و عزمی جزم برای به ثمر نشستن دیر هنگام مطالبه مردم همدان به وجود آمد تا در نهایت در ششم مردادماه سال‌جاری هگمتانه به عنوان بیست‌وهشتمین اثر جهانی ایران در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

خبرنگار: فاطمه یلون