پایگاه خبری دانشگاه بوعلی سینا- بسنا

به گزارش خبرنگار بسنا، دکتر امیرساعد وکیل استادیار حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران در "نشست علمی بررسی ترور شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی از منظر حقوق بین‌الملل" که با همکاری دانشگاه بوعلی سینا، شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد و کانون وکلای دادگستری استان همدان در سالن اجتماعات شهید چمران دانشکده علوم پایه برگزار شد، در پاسخ به توجیه‌پذیر بودن ترور گفت: در نگاه دفاع پیش‌دستانه باید بگوییم ایالات متحده یا باید بتواند یک ادله مبنی بر اینکه یک خطر جدی، یک حمله قریب‌الوقوع به منافع ایالات متحده یا علیه اتباع ایالات متحده در دست اقدام بود -با این نگاه که جامعه بین‌المللی نسبت به دفاع مشروع پیش‌دستانه با کمی احتیاط این مقوله را می‌پذیرد- می‌توانیم قبول کنیم که ایالات متحده مستمسک حقوقی برای توجیه رفتار خود در دست دارد. وی خاطرنشان کرد: اگر ایالات متحده نتواند چنین مدارکی ارائه دهد بی تردید این اقدام محل انتقاد خواهد بود.

امیر ساعد وکیل ابراز کرد: اگر با نگاه قتل هدفمند بخواهیم وارد موضوع شویم از دو منظر می‌توان به آن نگاه کرد؛ نگاه اول این است که از نگاه حقوق بشر آیا ایالات متحده بنا داشت علیه یک فرد معین اقدام به ترور کند تا قوانین داخلی خود را اجرا کند.

وی افزود: می‌دانید که سردار سلیمانی در لیست تحریم‌های ایالات متحده قرار داشت. آیا می‌توانیم بگوییم به لحاظ قرار گرفتن در لیست، ایالات متحده می‌تواند تحت عنوان جنگ جهانی علیه ترور بعضی از استاندارهای سازمان ملل را کنار بزند؟ پاسخ خیر است. قوانین حقوق بین‌الملل برای اشخاصی که مشمول لیست تروریستی هستند می‌گوید "اموال منقول و غیرمنقول آن‌ها بلوکه می‌شود." اگر قرار است هرگونه مجازات دیگری صورت گیرد باید به موجب اصول دادرسی عادلانه در یک دادگاه عادلانه و بی‌طرف به ادعاهای ایالات متحده رسیدگی شود.

دکتر امیرساعد وکیل تبیین کرد: جنبه دوم این است که از نگاه حقوق بشردوستانه بین‌المللی قتل هدفمند یعنی یک فرد معین را با برنامه‌ریزی قبلی به شرط تناسب، احتیاط و ضرورت نظامی مورد هدف قرار بدهیم؛ به این معنا که قتل هدفمند به خاطر ضرورت نظامی کشور قابل توجیه باشد. بر اساس ضوابط حقوق بشر قتل هدفمند تنها در صورتی است که راهکارهای دیگری وجود نداشته باشد.

وی تصریح کرد: مواضع مقامات آمریکایی متفاوت است؛ جان بولتون ادعا می‌کند از چندین سال قبل دولت امریکا در حال برنامه‌ریزی برای این اقدام‌بوده است که به معنای قتل هدفمند است. از طرفی وزیر امور خارجه می‌گوید ما برای دفاع از خود و جلوگیری از جنگ بزرگتر دست به این اقدام زدیم. اکنون که با قاطعیت نظری نداده‌اند ایالات متحده محکوم‌ است‌.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: اساسا همین که ما بپذیریم مقام رسمی یک دولت هدف اقدام طرح‌ریزی شده قرار گرفته، امری بدیح در امور بین‌الملل به حساب می‌آید زیرا ایالات متحده نمی‌تواند با توجه به احترام به قوانین حاکمیت کشورها، دعوت رسمی یک دولت از یک مقام رسمی و تعهدات بین‌المللی دست به چنین اقدامی بزند و خود این عمل برای ایالات متحده، یک عمل متخلفانه بین‌المللی محسوب می‌شود.

وی متذکر شد: حقوق بین‌الملل یک راهکار منحصر نیست بلکه ابرازی در کنار ابزارهای دیپلملتیک، اقتصادی و ... است و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم حقوق بین‌الملل به تنهایی تمامی پاسخ به مشکلات ما را بدهد؛ اولین کارکرد حقوق بین‌الملل پیش‌بینی پذیری رفتار دولت‌ها است.

امیرساعد وکیل عنوان کرد: حقوق بین‌الملل کمک می‌کند رفتار کشورها در یک چارچوب قابل پیش‌بینی حتی در حالت جنگ باشد و گاری می‌کند افکار عمومی جهانی نسبت به تخلفات، نقص‌ها و قصور دولت‌ بیدار شود. همچنین حقوق بین‌الملل زمینه‌های متعددی را فراهم می‌کند تا یک دولت زیان‌دیده بتواند از خود جبران ضرر کند.

وی تاکید کرد: باور بنده به این است که ادبیات جمهوری اسلامی ایران بیش از آن‌که به دفاع مشروع برود باید به سمت اقدام متقابل غیر قهری پیش برود.

ساعدوکیل گفت: باید چند نکته را در نظر بگیریم. اول این‌که فردی که به عنوان معاون حشد الشعبی به استقبال سردار سلیمانی می‌رود، بخشی از نیروی نظامی دولت عراق است؛ خود این استقبال نشان‌دهنده این است که این سفر نمی‌تواند غیر رسمی و غیرتشریفاتی باشد.

وی اضافه کرد: دومین نکته این است که سفر از طریق مبادی و مسیرهای مخفیانه صورت نگرفته است؛ به نظر می‌رسد در قالب بخشی از سیاست‌ خارجی جمهوری اسلامی ایران که از طریق سردار سلیمانی در منطقه اجرا می‌شد، این سفر هم به عنوان یک سفر با پشتوانه دیپلماتیک و موضع‌گیری دولت همراه بود.

دکتر ساعد وکیل اظهار کرد: صرف اجازه ورود این تبعه ایرانی به خاک عراق سلسله تعهداتی را در حفاظت و‌ حمایت فرد توسط دولت عراق ایجاب می‌کند؛ قطع‌نامه‌ای مبنی بر تعهداتی که دولت‌ها نسبت به خارجیانی دارند که دارای اقامت دائم در ان کشور نیستند.

وی یاداور شد: درست است که عراق متعهد بوده که سلسله حقوقی دارد اما ما با یک امر خارجی غیر قابل پیش‌بینی مواجهیم و نمی‌توانیم ‌بگوییم عراق تعهدات خود را نقض کرده است.

استادیار حقوق دانشگاه تهران توضیح داد: در حقوق بین‌الملل هیچ تعریف واضحی از درگیری مسلحانه وجود ندارد اما اگر بخواهیم یک تعریف مبتنی بر اصول حاکم بر قواعد ژنو استخراج ‌کنیم به نظر می‌رسد سه استاندارد تعیین‌کننده مطلوب درگیری مسلحانه است؛ استاندارد اول ناظر بر مدت است به این معنا که ما باید قائل به نوعی استمرار رفتارها و عملیات خصمانه باشیم تا بتوانیم بگوییم یک وضعیت مسلحانه است. استاندارد دوم شدت است یعنی باید حجم تخریبی، میزان تلفات و آثار ناشی از حملات نظامی به اندازه‌ای باشد که بتواند به عنوان یک اقدام‌ مخاصمه‌وار وضعیت را ‌تعبیر و تفسیر کند و استاندارد سوم به قابلیت برمی‌گردد یعنی دو طرف جبهه از توانمندی لازم برای اینکه بتوانند وارد جنگ شوند برخوردار باشند.

وی در ادامه اشاره کرد: با قاطعیت باور دارم ‌که صرف یک اقدام توسط پهباد امریکایی مبنی بر هدف قرار دادن یک ایرانی فاقد وصف استمرار و مدت است و مخالف این هستم که بگویم مخاصمه بین ایران و آمریکا وجود دارد اما مخالف حق دفاع مشروع ایران نیستم.

خبرنگار: میرزایی
عکس: علی‌احمدی