دکتر فرهاد سراجی در یاداشتی بررسی کرد؛
نقش و وظایف معلم در آموزش مجازی
دکتر فرهاد سراجی، عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا، در یادداشتی، نقش و وظایف معلم در آموزش مجازی را بررسی کرد.
تاریخ انتشار: ۰۹:۴۳ - ۲۶ فروردين ۱۳۹۹
به گزارش خبرنگار بسنا، متن این یادداشت به شرح زیر است:
بدون تردید مشارکت اساتید در آموزش مجازی نقش مهمی در یادگیری یادگیرندگان دارد. استاد در محیط مجازی به مانند کلاس حضوری محور اصلی تدریس است. در آموزش مجازی تدریس شامل پنج بخش ارائه محتوا، طراحی فعالیت‌ها یا تکالیف یادگیری، ایجاد بحث و تعامل، ارزشیابی و ارائه بازخورد است. تدریس در این محیط بر سه اصل فعال بودن یادگیرنده، تعامل و مشارکت و راهنمایی معلم استوار است. برای اجرای تدریس اثربخش، معلم باید محتوای درس خود را به شکل خودآموز، ساده و چندرسانه‌ای تهیه و به دانشجویان ارائه کند. سپس با طراحی تکالیف یادگیری مناسب دانشجویان را با موضوع درس درگیر نماید و در کنار آن موضوعات مهم و چالش برانگیز را برای ایجاد بحث ارائه کند. سپس به دانشجویان به صورت فردی یا گروهی راهنمایی و بازخورد ارائه نماید و در انتهای درس ارزشیابی به عمل آورد. با توجه به این مراحل، استاد در آموزش مجازی نقش‌های زیر را باید ایفاء نماید:
۱. بیان اهداف و نتایج یادگیری. هدف‌ها و نتایجی را که انتظار دارید، دانشجویان شما آن را از جلسه درس یاد بگیرند، مشخص و به آن‌ها اطلاع دهید. این کار مسیر تدریس شما و جهت فعالیت‌های دانشجویان را روشن می‌سازد.
۲. تهیه طرح درس. برای هر جلسه تدریس خود طرح درس تهیه کنید و گام‌های مهم تدریس خود را در آن مشخص نمائید.
۳. استفاده از مفاهیم و مثال‌های روشن. ساده نویسی و گزیده گویی را رعایت کنید. از ارائه تعاریف متعدد تا حد امکان پرهیز کنید. مثال‌های ساده، کاربردی و دقیق ارائه کنید.
۴. طراحی فعالیت‌های یادگیری. فعالیت‌ها یا تکالیف را به گونه‌ای طراحی کنید که به دانشجو در رسیدن به اهداف یا نتایج یادگیری کمک کند. فعالیت‌ها باید دانشجویان را کنجکاوتر سازد، آن‌ها را به مطالعه منابع بیشتر ترغیب کند و زمینه را برای تعامل و مشارکت بین دانشجویان فراهم نماید.
۵. طراحی مسائل چالش برانگیز برای مباحثه. مسائل ساده بحث ایجاد نمی‌کندف لذا برای ایجاد بحث بین یادگیرندگان باید مسائل مهم و چالش برانگیز طراحی شود. معلم باید مسائلی را برای بحث طرح کند و خود بر بحث‌ها نظارت داشته باشد تا همه دانشجویان در این فرآیند شرکت کنند.
۶. ایجاد انگیزه در دانشجویان. همه دانشجویان انگیزه تحصیلی بالایی ندارند و به ویژه اینکه بعضی از آن‌ها ممکن است علاقه چندانی به یادگیری در محیط مجازی نداشته باشند. معلم باید با ایجاد فرصت‌های متنوع، انگیزه آن‌ها را تقویت کند و با تشویق‌های به موقع و ترغیب به همکاری از بی انگیزگی جلوگیری کند.
۷. ایجاد حس حضور. گرچه محیط آموزش مجازی، محیط غیرحضوری و راه دور است، ولی معلم می‌تواند به اشکال مختلف حس حضور ایجاد کند تا دانشجویان با آرامش خاطر بیشتر یاد بگیرند. برای این کار ترکیب شیوه سنکرون (ارتباط همزمان استاد و دانشجو به مانند محیط رو در رو) در آموزش مجازی ارزشمند است. به علاوه با استفاده از پیام‌های صوتی و ویدئویی ضبط شده یا متن نوشته صمیمی می‌تواند به ایجاد این حس کمک کند. استفاده از ضمایر اول شخص و دوم شخص به جای سوم شخص یا افعال مجهول به شکل گیری این فضا بیشتر کمک می‌کند.
۸. ارائه بازخورد. استاد باید تکالیف دانشجویان را بررسی و بازخورد ارائه کند. بازخورد‌ها هم نقش ارزشیابی دارند و هم نقش راهنمایی و انگیزه دهی. تکالیفی که به دانشجو می‌دهیم اگر بررسی و بازخورد داده نشود، به تدریج دانشجو آن‌ها را جدی نمی‌گیرد. بازخورد‌ها باید تا حد امکان توضیحی باشد. توضیحی به این معنی که عیب‌ها و ایراد‌های کار به دانشجو ارائه شود و نقاط قوت نیز به او گفته شود تا در کار‌های بعدی آن‌ها را اصلاح کند. این کار به عمیق‌تر شدن یادگیری کمک می‌کند.
۹. ارزشیابی. ارزشیابی بخشی از تدریس است که معلم آن را به سه شکل تشخیصی (در ابتدای تدریس) تکوینی (در حین تدریس) و پایانی (در انتهای تدریس) انجام می‌دهد. در آموزش مجازی استاد می‌تواند با استفاده از کوئیزها، تکالیف و پروژه‌ها این کار را انجام دهد.
در اغلب سامانه‌ها یا درس افزار‌ها استاد می‌تواند با ارائه محتوای مناسب و طراحی تکالیف یادگیری، محیط مناسبی را برای فعالیت، مشارکت، تعامل و مباحثه در بین دانشجویان فراهم نماید تا به طور اثربخش از این محیط یاد بگیرند.
بدون تردید مشارکت اساتید در آموزش مجازی نقش مهمی در یادگیری یادگیرندگان دارد. استاد در محیط مجازی به مانند کلاس حضوری محور اصلی تدریس است. در آموزش مجازی تدریس شامل پنج بخش ارائه محتوا، طراحی فعالیت‌ها یا تکالیف یادگیری، ایجاد بحث و تعامل، ارزشیابی و ارائه بازخورد است. تدریس در این محیط بر سه اصل فعال بودن یادگیرنده، تعامل و مشارکت و راهنمایی معلم استوار است. برای اجرای تدریس اثربخش، معلم باید محتوای درس خود را به شکل خودآموز، ساده و چندرسانه‌ای تهیه و به دانشجویان ارائه کند. سپس با طراحی تکالیف یادگیری مناسب دانشجویان را با موضوع درس درگیر نماید و در کنار آن موضوعات مهم و چالش برانگیز را برای ایجاد بحث ارائه کند. سپس به دانشجویان به صورت فردی یا گروهی راهنمایی و بازخورد ارائه نماید و در انتهای درس ارزشیابی به عمل آورد. با توجه به این مراحل، استاد در آموزش مجازی نقش‌های زیر را باید ایفاء نماید:
۱. بیان اهداف و نتایج یادگیری. هدف‌ها و نتایجی را که انتظار دارید، دانشجویان شما آن را از جلسه درس یاد بگیرند، مشخص و به آن‌ها اطلاع دهید. این کار مسیر تدریس شما و جهت فعالیت‌های دانشجویان را روشن می‌سازد.
۲. تهیه طرح درس. برای هر جلسه تدریس خود طرح درس تهیه کنید و گام‌های مهم تدریس خود را در آن مشخص نمائید.
۳. استفاده از مفاهیم و مثال‌های روشن. ساده نویسی و گزیده گویی را رعایت کنید. از ارائه تعاریف متعدد تا حد امکان پرهیز کنید. مثال‌های ساده، کاربردی و دقیق ارائه کنید.
۴. طراحی فعالیت‌های یادگیری. فعالیت‌ها یا تکالیف را به گونه‌ای طراحی کنید که به دانشجو در رسیدن به اهداف یا نتایج یادگیری کمک کند. فعالیت‌ها باید دانشجویان را کنجکاوتر سازد، آن‌ها را به مطالعه منابع بیشتر ترغیب کند و زمینه را برای تعامل و مشارکت بین دانشجویان فراهم نماید.
۵. طراحی مسائل چالش برانگیز برای مباحثه. مسائل ساده بحث ایجاد نمی‌کندف لذا برای ایجاد بحث بین یادگیرندگان باید مسائل مهم و چالش برانگیز طراحی شود. معلم باید مسائلی را برای بحث طرح کند و خود بر بحث‌ها نظارت داشته باشد تا همه دانشجویان در این فرآیند شرکت کنند.
۶. ایجاد انگیزه در دانشجویان. همه دانشجویان انگیزه تحصیلی بالایی ندارند و به ویژه اینکه بعضی از آن‌ها ممکن است علاقه چندانی به یادگیری در محیط مجازی نداشته باشند. معلم باید با ایجاد فرصت‌های متنوع، انگیزه آن‌ها را تقویت کند و با تشویق‌های به موقع و ترغیب به همکاری از بی انگیزگی جلوگیری کند.
۷. ایجاد حس حضور. گرچه محیط آموزش مجازی، محیط غیرحضوری و راه دور است، ولی معلم می‌تواند به اشکال مختلف حس حضور ایجاد کند تا دانشجویان با آرامش خاطر بیشتر یاد بگیرند. برای این کار ترکیب شیوه سنکرون (ارتباط همزمان استاد و دانشجو به مانند محیط رو در رو) در آموزش مجازی ارزشمند است. به علاوه با استفاده از پیام‌های صوتی و ویدئویی ضبط شده یا متن نوشته صمیمی می‌تواند به ایجاد این حس کمک کند. استفاده از ضمایر اول شخص و دوم شخص به جای سوم شخص یا افعال مجهول به شکل گیری این فضا بیشتر کمک می‌کند.
۸. ارائه بازخورد. استاد باید تکالیف دانشجویان را بررسی و بازخورد ارائه کند. بازخورد‌ها هم نقش ارزشیابی دارند و هم نقش راهنمایی و انگیزه دهی. تکالیفی که به دانشجو می‌دهیم اگر بررسی و بازخورد داده نشود، به تدریج دانشجو آن‌ها را جدی نمی‌گیرد. بازخورد‌ها باید تا حد امکان توضیحی باشد. توضیحی به این معنی که عیب‌ها و ایراد‌های کار به دانشجو ارائه شود و نقاط قوت نیز به او گفته شود تا در کار‌های بعدی آن‌ها را اصلاح کند. این کار به عمیق‌تر شدن یادگیری کمک می‌کند.
۹. ارزشیابی. ارزشیابی بخشی از تدریس است که معلم آن را به سه شکل تشخیصی (در ابتدای تدریس) تکوینی (در حین تدریس) و پایانی (در انتهای تدریس) انجام می‌دهد. در آموزش مجازی استاد می‌تواند با استفاده از کوئیزها، تکالیف و پروژه‌ها این کار را انجام دهد.
در اغلب سامانه‌ها یا درس افزار‌ها استاد می‌تواند با ارائه محتوای مناسب و طراحی تکالیف یادگیری، محیط مناسبی را برای فعالیت، مشارکت، تعامل و مباحثه در بین دانشجویان فراهم نماید تا به طور اثربخش از این محیط یاد بگیرند.