پایگاه خبری دانشگاه بوعلی سینا- بسنا

به گزارش خبرنگار بسنا، دکتر شهرام غفوری در کنفرانس وضعیت اجتماعی زنان در دوران قاجار که به همت انجمن علمی دانشجویی علوم اجتماعی و در سالن سمینار دانشکده علوم اقتصادی و اجتماعی برگزار شد، ابتدا شکل گیری دوران قاجار را تشریح کرد و گفت: آغاز زمزمه های تجدد و مدرنیته و ورود آن به ایران را می توان به دوره ناصرالدین شاه قاجار نسبت داد؛ وی سه سفر به اروپا داشت و هر بار گوشه ای از تمدنی که به نظر وی مقبول بوده و به تاج و تخت آسیبی وارد نمی‌کرد وارد ایران کرد.

وی افزود: سوغات اولین سفر ناصرالدین شاه پس از تماشای رقص باله در تئاتر شهر، یک خیاط برای طراحی لباس زن‌های حرمسرا بود؛ که می‌توان نتیجه گرفت اولین آشنایی زن ایرانی با روند اروپایی از طریق لباس بوده است. پس از لباس، موسیقی مورد توجه قرار گرفت همانطور که اولین موزیسین‌ها در اجتماع، شاهزادگان خانم‌ها هستند.

غفوری بیان کرد: در زمان ناصرالدین شاه به آرامی پای ایرانیان به اروپا باز شد که منجر به آشنایی خانم‌ها با روند مدرنیته در اروپا شد.

وی عنوان کرد: دوره قاجار دوره مرد سالاری بود زیرا مرد تامین کننده اقتصاد بود، به جنگ می‌رفت و در سیاست وارد می‌شد.

غفوری ادامه داد: یکی از مولفه‌های تعیین کننده وضعیت زنان در دوره قاجار ازدواج آن‌ها است که در آن پدر و برادر بزرگتر حرف اول را می‌زدند؛ به دختر در زمان قاجار به عنوان منبعی برای کسب درآمد پدر نگاه می‌شد و به همین جهت رسیدگی به دختران در خانه پدر بسیار بالا بود.

وی تبیین کرد: زنان در خانه همسر تا زمان فرزندآوری به عنوان نفر دوم و پس از مادر شوهر به فعالیت می‌پرداختند اما پس از آن به عنوان خانم خانه مطرح می‌شدند.

این متخصص تاریخ معاصر در ادامه تصریح کرد: وضیعت اجتماعی زنان در دوره قاجار وابسته به فرزند به خصوص فرزند پسر بود و در صورت نازا بودن، به راحتی طلاق صورت می‌گرفت.

وی در ادامه افزود: بعد از مشروطه اوضاع خانم ها بسیار متفاوت تر از قبل ‌شد و تغییرات اساسی رخ داد؛ تا جایی که خانم ها حق اظهار نظر پیدا کردند، روزنامه‌هایی با مدیریت زنان شروع به فعالیت کردند، دست به قلم ‌شدند و در روزنامه حرف های خود را ‌زدند و خواهان مدرسه به سبک جدید شدند.

غفوری همچنین گفت: تا قبل از مشروطه روش خبرگیری و اطلاع‌رسانی زنان در حمام، بازار و امام زاده ها بود، اما پس از مشروطه می‌توان گفت که روزنامه زنان جامعه را تکان داد و زن ها صاحب انجمن شدند؛ حامی زن ها در ایجاد انجمن محمد تقی خان وکیل الرعایا بود که حمایت وی از حق انجمن زنان در مجلس و درخواست شکل گیری انجمن زنان منجر به درگیری وی با شیخ فضل الله نوری در مجلس اول و حسن مدرس در مجلس دوم شد.

وی گفت: پس از مدتی که محمدعلی شاه به مخالفت با مشروطه و مجلس برخواست، زنان تبریزی اسلحه به دست گرفتند و در مقابل ارتش ایستادگی کردند، زیرا مشروطه وضعیت فکری و روحی زنان را تغییر داده بود و زن، دیگر موجودی ترسو و و فرمانبر نبود و این بار اسلحه به دست به جان آزادی قسم سرمی‌داد.

وی خاطرنشان کرد: اولین بانک ایرانی به پشتوانه زنان ساخته شد و این زنان بودند که مردها را به تحرک وا می‌داشتند.

این متخصص تاریخ معاصر عنوان کرد: در دوران پس از مشروطه زنان داستان نویس، مترجم و شاعر رشد کردند؛ هر چند که زنان روزنامه نگار به قوت خود باقی ماندند.

غفوری افزود: جنگ جهانی اول سبب ایجاد اختلال هایی در روند پیشرفت های حاصل شده، شد. در این برهه، اجتماع به کلی نزول پیدا کرد، در شهر ها مرده خواری رواج پیدا کرد، اجتماعات زنان که در حال ترقی بود متوقف شد و زنان سکوت کردند ،خیلی از روزنامه ها دیگر تجدید چاپ نشد و فعالیت زنان به مدرسه ها محدود شد.

وی گفت: در اواخر قرن قاجار وضعیت زنان مجددا بهبود یافت و با از بین رفتن جنگ و اثرات آن انجمن های زنان مجددا تشکیل شد؛ در این انجمن ها از بزرگ ترین نویسندگان دعوت می‌شد تا برای زنان سخنرانی کنند.

وی اضافه کرد: در همین زمان زمزمه‌های کشف حجاب شنیده می‌شد و اجتماع به سمت انفجار پیش می‌رفت تا آنجا که زنان، خود خواهان آن شدند و در اواخر دوره قاجار زن‌ها در مراسمات و میهمانی‌ها بدون حجاب ظاهر می‌شدند؛ گویی زنان آزادی را در کنار گذاشتن حجاب دیده بودند که پس از آن لباس ها تغییر کرد و اجتماع زن ایرانی از دست مردان خارج شد.

غفوری همچنین در رابطه با نقش زنان در اقتصاد در دوران قاجار گفت: بخشی از تامین در آمد بر عهده زن بود و زنان با وجود مشقت‌های بسیار به کار کردن ادامه می‌دادند؛ از جمله کارهایی که زنان انجام می‌دادند قالی بافی، رختشویی، ریسندگی، بافندگی، رفوگری، دوزندگی، کلفتی در منازل، روضه خوانی در مراسم عزا، مولودی خوانی، مرده شوری که از منابع پر در آمد زمان قحطی به شمار می‌رفت و کار در کارخانه کبریت سازی که بالغ به 80 درصد کارگران آن را دختران جوان تشکیل می‌دادند. در این زمان زنان از در آمدزایی ترس و‌ننگی نداشتند.

وی اظهار کرد: از جمله شغل‌های مخصوص اقلیت‌ها میتوان به: رقاصی، آواز خوانی و مطربی به خصوص در اقلیت یهود اشاره کرد؛ البته گدایی نیز جزو مشاغل بود.

غفوری در پایان گفت: در مجموع زنان ایرانی در دوران قاجار یک روند رو به رشدی را پیش گرفت و با وجود وقفه های ایجاد شده باز آن راه را ادامه دادند.

خبرنگار: صنیعی

عکاس: امینی