پایگاه خبری دانشگاه بوعلی سینا- بسنا

دکتر فرهاد سراجی عضو هیات علمی و دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه بوعلی‌سینا و عضو کمیته آموزش عالی الکترونیکی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار بسنا گفت: در حالی‌که دانشگاه‌ها به سمت استفاده از آموزش ترکیبی (ترکیب آموزش رو در رو و مجازی) پیش می‌رفتند، شیوع ویروس کرونا هر گونه اجتماعات و از جمله آموزش‌های حضوری و رو در رو را تحت تاثیر قرار داد و اکنون دانشگاه‌ها باید برای حفظ سلامتی استاد و دانشجو و تداوم انجام مسئولیت‌های خود از آموزش مجازی استفاده کنند.

وی تشریح کرد: آموزش مجازی شیوه آموزشی در بستر اینترنت است که استاد و دانشجو در هر زمان (هفت روز هفته و در بیست و چهار ساعت روزانه) و از هر مکان با یکدیگر تعامل می‌کنند و استاد مطالب درسی را از طریق سامانه به دانشجو ارائه می‌دهد و برای او تکالیف آموزشی در نظر می‌گیرد.

فرهاد سراجی ادامه داد: دانشجو نیز محتوا را دریافت و تکالیف را انجام داده و سوالات و ابهام‌های خود را مطرح می‌کند؛ سپس استاد به پرسش‌ها و نکات مبهم پاسخ می‌دهد و یا اینکه آنها را بیشتر توضیح می‌دهد. چنین اقداماتی در کلاس حضوری نیز رخ می‌دهد اما در آنجا با یک وضعیت و در آموزش مجازی با وضعیت و شرایط دیگر.

وی شرح داد: از لحاظ نحوه ارتباط بین استاد و دانشجو سه شیوه آموزش مجازی می‌توان در نظر گرفت؛ سنکرون (همزمان) و آسنکرون(ناهمزمان)، ترکیب مناسب سنکرون و آسنکرون.

عضو کمیته آموزش عالی الکترونیکی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصریح کرد: انتخاب سنکرون و آسنکرون بودن آموزش مجازی به عوامل مختلف مانند ویژگی‌های موضوع درس (نظری، مهارتی، تحلیلی و..)، دوره تحصیلی(کارشناسی، ارشد، دکترا)، وجود زیرساخت‌ها، پشتیبانی، ویژگی‌های استاد، ویژگی‌های دانشجو (آشنا یا ناآشنا بودن با محیط مجازی، داشتن مهارت‌های مانند مدیریت زمان، برنامه‌ریزی و ...) و مهم تر از همه فرهنگ یادگیری بستگی دارد.

وی در ادامه اذعان کرد: گرچه برای بالابردن گزینه‌های در اختیار دانشجو و استاد شیوه ترکیبی مناسب‌تر است ولی هر یک از شیوه‌های سنکرون (همزمان) و آسنکرون (ناهمزمان) دارای شرایطی هستند که استفاده مناسب از آنها و تعامل بین استاد و دانشجو می‌تواند به اثربخشی این شیوه آموزشی بیفزاید؛ در شیوه سنکرون مانند کلاس حضوری استاد در یک ساعت مشخص و از قبل تعیین شده از طریق کلاس مجازی درس را ارئه می‌دهد و دانشجویان در همان ساعت باید از طریق رایانه یا موبایل درس را دریافت کنند، سپس استاد در انتهای درس تکالیفی را برای جلسه بعدی تعیین می‌کند. حسن این شیوه در وجود تعامل زنده بین استاد و دانشجو است که ضمن ایجاد حس حضور، دانشجویان مطالب را از زبان شفاهی استاد دریافت می‌کنند و در مواقعی که سوال داشته باشند، می‌توانند به مانند کلاس حضوری از استاد سوال کنند. اما محدودیت این روش ضعف پهنای باند اینترنت و حجم ترافیک است که ممکن است ارتباط را در اواسط کلاس قطع کند و دانشجو نتواند مطالب را دقیق از استاد دریافت نماید.

سراجی عنوان کرد: با توجه به محدودیت اجتماع‌های حضوری و ناکافی‌بودن زیرساخت‌ها، قطعی‌های ناگهانی و پیش بینی نشده ممکن است در برقراری تعامل مناسب خلل ایجاد نماید. از لحاظ تربیتی نیز این شیوه دارای محدودیت‌هایی است که فرصت‌های کمتری برای پژوهشگری و خود آموزی دانشجو فراهم می‌کند و امکان تامل عمیق درباره مطالب درسی را برای دانشجو فراهم نمی‌کند.

وی ابراز کرد: شیوه دوم آسنکرون (ناهمزمان) است که در آن استاد طبق برنامه منظم محتوای درس را تهیه و در سامانه قرار می‌دهد. محتوا می‌تواند به شکل ترکیبی از متن، صدا و ویدئو باشد؛ سپس چند نکته مهم به عنوان تکلیف یا بحث انتخاب می‌کند که دانشجویان پس از مطالعه محتوا درباره نکات مهم درس با هم بحث کنند و هر کدام نظرات خود را ارائه نمایند. بعد از آن، استاد در هر هفته مطابق برنامه بحث‌های دانشجویان را بررسی و نکات مبهم را مجدد توضیح می‌دهد و به سوالات احتمالی پاسخ می‌دهد.

دکتر سراجی خاطرنشان کرد: گرچه از لحاظ فرهنگ یادگیری ما عادت داریم به شیوه سنکرون (همزمان) مطالب درسی را از استاد دریافت کنیم و استاد را حضوری در سر کلاس ببینیم و این شیوه برای ما تداعی کننده آموزش حضوری است؛ به همین دلیل برخی از دانشجویان و اساتید این شیوه را ترجیح می‌دهند ولی در شیوه آسنکرون (ناهمزمان) حضور دانشجو با انجام فعالیت ها، تکالیف، مشارکت در بحث ها و سوال‌هایش مشخص می‌شود.

وی افزود: در این شیوه استاد باید زمان زیادی برای تهیه محتوای خودآموز (ساده، روشن و همراه با مثال‌های دقیق) صرف می‌کند؛ بعد از آن باید تکالیف و مسائل چالش برانگیز و عمیق درباره درس تهیه نماید و در گام آخر باید به سوالات پاسخ دهد، نکات مبهم را مجدد توضیح دهد، تمرین‌ها و تکالیف را حل نماید و اشکالات را رفع نماید. در این شیوه آموزش، یادگیری عمیق‌تر است ولی هم برای استاد و هم برای دانشجو زحمت بیشتری به وجود می‌آورد.

فرهاد سراجی متذکر شد: از طرفی روش آسنکرون (ناهمزمان) دستاوردهای زیادی برای دانشجو دارد که دانشجو باید به آنها توجه کند؛ دانشجو در این شیوه تمرین می‌کند که برداشت‌ها و فهم خود را از مطالب درسی به نحوی بیان نماید که برای استاد و همکلاسان قابل درک باشد؛ نحوه طرح سوال و بیان ابهام ها را بیشتر تمرین می کند، نحوه استفاده مناسب از منابع مکمل را یاد می‌گیرد، تعامل و همفکری بین دانشجویان را افزایش می‌دهد و مواردی از این قبیل. بنابراین این شیوه از لحاظ یادگیری و تربیتی مزیت‌های فراوانی دارد.

وی در پایان گفت: به هر حال، گرچه در آموزش مجازی فرصت تعامل حضوری و صمیمیت ارتباط حضوری از استاد و دانشجو گرفته میشود ولی فرصت‌های زیادی برای آنها فراهم می‌سازد که علاوه بر یادگیری مطالب درسی، دستاوردهای دیگری را برای دانشجو مهیا می‌سازد که در آینده تحصیلی و شغلی او موثرتر است.