در یادداشت اختصاصی دکتر علي صادقي‌نسب برای بسنا بخوانید؛
بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک به هیچ وجه برای انسان خطری ندارد و مشترک بین انسان و دام نیست
دکتر علي صادقي‌نسب در یادداشتی اختصاصی برای بسنا نوشت: بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک به هیچ وجه برای انسان خطری ندارد و مشترک بین انسان و دام نیست.
تاریخ انتشار: ۱۴:۲۹ - ۱۸ مهر ۱۴۰۰
دکتر علی صادقی‌نسب، عضو هیأت علمی و مدیر گروه علوم درمانگاهی دانشکده پیرادامپزشکی دانشگاه بوعلی‌سینا، در یادداشتی اختصاصی برای بسنا درباره بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک نوشته که متن آن به شرح زیر است:
بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک (طاعون بزی)
Peste des petits ruminants (PPR)
Peste des petits ruminants (PPR)
حافظه تاریخی بشر از همه گیری‌های مختلف از جمله طاعون و در چند ماه اخیر کووید ۱۹ خاطرات ناگواری در خود دارد. چندی است که اخباری مبنی بر شیوع طاعون نشخوار کنندگان کوچک در حیات وحش یکی از استان‌ها به گوش می‌رسد که گاهی ممکن است در اذهان افراد جامعه ایجاد نگرانی کند. هر چند این بیماری به هیچ وجه برای انسان خطری ندارد و مشترک بین انسان و دام نیست، ولی جهت تنویر افکار عمومی و دوست داران محیط زیست و حیات وحش مختصری تقدیم می‌گردد که در موارد خاص با در اختیار گذاشتن مشاهدات میدانی خویش به مراجع ذی صلاح به حفظ حیات وحش کمک نمایند.
بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک یک بیماری حاد ویروسی با واگیری بالا در نشخوار کنندگان کوچک اهلی و حیات وحش است که با ایجاد واگیری و تلفات، خسارات اقتصادی قابل ملاحظه در این گونه دام‌ها به وجود می‌آورد. بیماری ابتدا در غرب آفریقا از ساحل عاج (۱۹۴۲) گزارش و توصیف شد، سپس کشور‌های نیجریه، سنگال درگیر شند و در ۱۹۷۲ بیماری در سودان منتشر شده است و به دنبال آن کشور‌های واقع در قاره آسیا خصوصاً خاورمیانه و حتی هند نیز از این بیماری در امان نمانده اند. اولین گزارش همه گیری بیماری در ایران به دو گله از استان ایلام در سال ۱۳۷۳ بر می‌گردد. متعاقب این گزارش تایید شده، گزارشات دیگری از ابتلا در گوسفند و بز از استان‌های مختلف وجود دارد.
عامل بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک ویروسی RNA دار از جنس موربیلی ویروس است که ارتباط نزدیکی با ویروس طاعون گاوی و همچنین سرخک انسان و دیستمپر س‌ها دارد. این بیماری براحتی با تماس مستقیم بین دام‌ها در مراتع و آبشخور‌های مشترک یا در میادین دام منتشر می‌گردد. بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک قابل سرایت از دام اهلی به حیوانات وحشی نیز است و در مکان‌هایی مشاهده می‌شود که دام اهلی در تماس با حیوانات وحشی هستند یا از آبشخور‌های مشترک استفاده می‌کنند. عمده‌ترین راه انتقال بیماری فوق به وسیله تردد دام‌های آلوده و تماس‌های یاد شده می‌باشد. سویه‌های ویروس طاعون نشخوار کنندگان کوچک با استفاده از خصوصیات ژنتیکی به چهار گروه تقسیم می‌شوند که سه نوع آن از آفریقا و یکی از آسیا گزارش شده است. یکی از گروه‌های ویروس طاعون نشخوار کنندگان کوچک آفریقایی نیز در اروپا از طریق ترکیه رد یابی شده که احتمال اشاعه آن به دیگر نقاط دنیا هم وجود دارد.
میزان واگیری در گوسفند و بز مناطق بومی نسبتاً بالاست و به بیش از ۵۰ درصد در جمعیت حساس در زمان وقوع بیماری نیز بالغ می‌گردد. با افزایش سن نسبت گوسفند و بز واجد تیتر آنتی بادی در برابر بیماری افزایش می‌یابد. به هرحال بیماری در بز شدیدتر از گوسفند بوده و در گوسفندان جوان موجب تلفات می‌شود. میزان تلفات در بز‌ها تا ۵۰ درصد و در گوسفند حدود ۱۰ در صد می‌باشد.
نشانه‌های درمانگاهی بیماری شامل شروع ناگهانی تب نسبتا بالا، ریزش ترشحات موکوسی چرکی از چشم و بینی، زخم‌های تخریشی محوط دهان (لثه ها، زبان و کام)، تنگی نفس، سرفه و پنومونی، اسهال بدبو، لاغر شدید، گاهی سقط شده و در نهایت مرگ و میر می‌باشد. ترشحات چشم، بینی، آب دهان و مدفوع حاوی مقادیر زیادی از ویروس این بیماری است و شیر حیوان نیز حاوی ویروس است؛ که می‌تواند به عنوان نمونه‌های پاتولوژیک جهت تشخیص ویروس شناسی اخذ گردد.
اساسا موربیلی ویروس‌ها نسبت به بسیاری از مواد ضد عفونی کننده حساس است و در شرایط محیطی مقاومت بالایی ندارند و نمی‌توانند به مدت طولانی در بیرون از بدن میزبان زنده بمانند؛ لذا همه گیری طاعون نشخوار کنندگان کوچک بر اساس کنترل جابه جایی حیوانات، دفع صحیح لاشه و استفاده از واکسن قابل کنترل می‌باشد. موثرترین روش برای کنترل بیماری واکسیناسیون می‌باشد که باید در مناطق اندمیک قبل از شروع فصول چرا و به صورت سالیانه تکرار شود.
بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک یک بیماری مشترک بین انسان و دام‌ها نمی‌باشد و هیچ خطری از این بابت بهداشت انسانی را تهدید نمی‌کند. علیرغم تشابه زیاد عامل این بیماری با عامل دیستمپر سگ ها، طاعون نشخوار کنندگان کوچک به سگ‌ها نیز منتقل نمی‌شود.
بررسی و مراقبت در حیات وحش
مراقبت از حیات وحش می‌بایست به عنوان یک بخش مهم از سیستم مراقبت جهت افزایش آگاهی از نقش حیوانات حیات وحش در اپیدمیولوژی طاعون نشخوار کنندگان کوچک همچنین نقش اختصاصی آنها در اپیدمی بیماری در دام‌های اهلی در نظر گرفته شود. مراقبت در حیوانات حیات وحش به دو شیوه فعال و غیرفعال (برداشت نمونه مرضی مناسب از دام‌های بیماری و تلف شده و یا برداشت نمونه سرمی از حیوانات شکار شده) در برخی از کشور‌ها اجرا می‌گردد.
ورود به گستره حیوانات در عرصه حیات وحش معمولاً ساده نبوده و مشاهده علایم کلینیکی در آنها نیز از دشواری‌های خاص خود برخوردار می‌باشد؛ لذا به دلیل قابلیت چرخش ویروس در این گروه از دام‌ها با توجه به وسعت چراگاه و تردد آنها، حتی در مناطق تحت پوشش واکسیناسیون در دام‌های اهلی نیز بیماری سبب ابتلا و بروز تلفات در گونه‌های حساس حیات وحش می‌گردد؛ بنابراین و بنا به دلایل یاد شده انجام اقدامات ذیل در مناطق دارای حیات وحش الزامی است:
مراقبت غیرفعال در حیوانات حیات وحش
- هر مورد از تلفات یا بیماری در حیوانات حیات وحش به ویژه بزان کوهی باید مورد پایش دقیق همراه با برداشت نمونه مرضی مناسب و بررسی باشد.
بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک یک بیماری حاد ویروسی با واگیری بالا در نشخوار کنندگان کوچک اهلی و حیات وحش است که با ایجاد واگیری و تلفات، خسارات اقتصادی قابل ملاحظه در این گونه دام‌ها به وجود می‌آورد. بیماری ابتدا در غرب آفریقا از ساحل عاج (۱۹۴۲) گزارش و توصیف شد، سپس کشور‌های نیجریه، سنگال درگیر شند و در ۱۹۷۲ بیماری در سودان منتشر شده است و به دنبال آن کشور‌های واقع در قاره آسیا خصوصاً خاورمیانه و حتی هند نیز از این بیماری در امان نمانده اند. اولین گزارش همه گیری بیماری در ایران به دو گله از استان ایلام در سال ۱۳۷۳ بر می‌گردد. متعاقب این گزارش تایید شده، گزارشات دیگری از ابتلا در گوسفند و بز از استان‌های مختلف وجود دارد.
عامل بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک ویروسی RNA دار از جنس موربیلی ویروس است که ارتباط نزدیکی با ویروس طاعون گاوی و همچنین سرخک انسان و دیستمپر س‌ها دارد. این بیماری براحتی با تماس مستقیم بین دام‌ها در مراتع و آبشخور‌های مشترک یا در میادین دام منتشر می‌گردد. بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک قابل سرایت از دام اهلی به حیوانات وحشی نیز است و در مکان‌هایی مشاهده می‌شود که دام اهلی در تماس با حیوانات وحشی هستند یا از آبشخور‌های مشترک استفاده می‌کنند. عمده‌ترین راه انتقال بیماری فوق به وسیله تردد دام‌های آلوده و تماس‌های یاد شده می‌باشد. سویه‌های ویروس طاعون نشخوار کنندگان کوچک با استفاده از خصوصیات ژنتیکی به چهار گروه تقسیم می‌شوند که سه نوع آن از آفریقا و یکی از آسیا گزارش شده است. یکی از گروه‌های ویروس طاعون نشخوار کنندگان کوچک آفریقایی نیز در اروپا از طریق ترکیه رد یابی شده که احتمال اشاعه آن به دیگر نقاط دنیا هم وجود دارد.
میزان واگیری در گوسفند و بز مناطق بومی نسبتاً بالاست و به بیش از ۵۰ درصد در جمعیت حساس در زمان وقوع بیماری نیز بالغ می‌گردد. با افزایش سن نسبت گوسفند و بز واجد تیتر آنتی بادی در برابر بیماری افزایش می‌یابد. به هرحال بیماری در بز شدیدتر از گوسفند بوده و در گوسفندان جوان موجب تلفات می‌شود. میزان تلفات در بز‌ها تا ۵۰ درصد و در گوسفند حدود ۱۰ در صد می‌باشد.
نشانه‌های درمانگاهی بیماری شامل شروع ناگهانی تب نسبتا بالا، ریزش ترشحات موکوسی چرکی از چشم و بینی، زخم‌های تخریشی محوط دهان (لثه ها، زبان و کام)، تنگی نفس، سرفه و پنومونی، اسهال بدبو، لاغر شدید، گاهی سقط شده و در نهایت مرگ و میر می‌باشد. ترشحات چشم، بینی، آب دهان و مدفوع حاوی مقادیر زیادی از ویروس این بیماری است و شیر حیوان نیز حاوی ویروس است؛ که می‌تواند به عنوان نمونه‌های پاتولوژیک جهت تشخیص ویروس شناسی اخذ گردد.
اساسا موربیلی ویروس‌ها نسبت به بسیاری از مواد ضد عفونی کننده حساس است و در شرایط محیطی مقاومت بالایی ندارند و نمی‌توانند به مدت طولانی در بیرون از بدن میزبان زنده بمانند؛ لذا همه گیری طاعون نشخوار کنندگان کوچک بر اساس کنترل جابه جایی حیوانات، دفع صحیح لاشه و استفاده از واکسن قابل کنترل می‌باشد. موثرترین روش برای کنترل بیماری واکسیناسیون می‌باشد که باید در مناطق اندمیک قبل از شروع فصول چرا و به صورت سالیانه تکرار شود.
بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک یک بیماری مشترک بین انسان و دام‌ها نمی‌باشد و هیچ خطری از این بابت بهداشت انسانی را تهدید نمی‌کند. علیرغم تشابه زیاد عامل این بیماری با عامل دیستمپر سگ ها، طاعون نشخوار کنندگان کوچک به سگ‌ها نیز منتقل نمی‌شود.
بررسی و مراقبت در حیات وحش
مراقبت از حیات وحش می‌بایست به عنوان یک بخش مهم از سیستم مراقبت جهت افزایش آگاهی از نقش حیوانات حیات وحش در اپیدمیولوژی طاعون نشخوار کنندگان کوچک همچنین نقش اختصاصی آنها در اپیدمی بیماری در دام‌های اهلی در نظر گرفته شود. مراقبت در حیوانات حیات وحش به دو شیوه فعال و غیرفعال (برداشت نمونه مرضی مناسب از دام‌های بیماری و تلف شده و یا برداشت نمونه سرمی از حیوانات شکار شده) در برخی از کشور‌ها اجرا می‌گردد.
ورود به گستره حیوانات در عرصه حیات وحش معمولاً ساده نبوده و مشاهده علایم کلینیکی در آنها نیز از دشواری‌های خاص خود برخوردار می‌باشد؛ لذا به دلیل قابلیت چرخش ویروس در این گروه از دام‌ها با توجه به وسعت چراگاه و تردد آنها، حتی در مناطق تحت پوشش واکسیناسیون در دام‌های اهلی نیز بیماری سبب ابتلا و بروز تلفات در گونه‌های حساس حیات وحش می‌گردد؛ بنابراین و بنا به دلایل یاد شده انجام اقدامات ذیل در مناطق دارای حیات وحش الزامی است:
مراقبت غیرفعال در حیوانات حیات وحش
- هر مورد از تلفات یا بیماری در حیوانات حیات وحش به ویژه بزان کوهی باید مورد پایش دقیق همراه با برداشت نمونه مرضی مناسب و بررسی باشد.
- تأسیس بانک نگهداری بافت و نمونه‌های مختلف در سازمان دامپزشکی و یا سازمان حفاظت محیط زیست کشور جهت بررسی و پایش وضعیت بیماری‌های مختلف.
- ایجاد یک شبکه ارتباطی قوی و مطمئن درون و برون سازمانی و NGOها جهت گزارش دهی مستمر و مستقیم از طریق اینترنت و یا پیامک و یا هر وسیله ارتباطی پیشرفته دیگر.
- برگزاری کلاس‌های آموزشی، تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای افراد دخیل در حفظ و نگهداری محیط زیست، NGOها و علاقه منان به طبیعت.
مراقبت فعال در حیوانات حیات وحش:
- متعاقب دریافت گزارش وقوع بیماری لازم است که بررسی دقیق، نمونه برداری و تایید آزمایشگاهی به منظور شناسایی بیماری‌ها و پاتوژن‌ها صورت پذیرد.
مراقبت فعال در حیوانات حیات وحش:
- متعاقب دریافت گزارش وقوع بیماری لازم است که بررسی دقیق، نمونه برداری و تایید آزمایشگاهی به منظور شناسایی بیماری‌ها و پاتوژن‌ها صورت پذیرد.
- اعزام سریع تیم‌های صحرایی آموزش دیده دامپزشکی و تیم‌های حفاظت محیط زیست و ماموران و دامپزشکان شاغل در بخش حیوانات حیات وحش جهت برداشت نمونه از لاشه حیوانات حیات وحش پیش از مصرف آن توسط حیوانات درنده یا نابودی آن در شرایط محیطی.
- انجام مراقبت هدفمند و مراقبت سرمی در مناطق دارای تنوع حیوانات حیات وحش حساس (گاومیش نیمه وحشی، گراز، بز‌های وحشی، غزال، بز کوهی) که بر اساس شواهد و آزمایش‌های سرولوژی قبلی دارای حساسیت بیشتری می‌باشند.
- بدام انداختن و یا زنده گیری حیوانات حیات وحش و نمونه برداری از آن ها.
منبع: برنامه و دستور العمل‌های اجرایی، بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی ۱۳۹۸، دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کل کشور.
- بدام انداختن و یا زنده گیری حیوانات حیات وحش و نمونه برداری از آن ها.
منبع: برنامه و دستور العمل‌های اجرایی، بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی ۱۳۹۸، دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کل کشور.
نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
ذوالحواریه
۲۱:۵۷ - ۱۴۰۰/۰۷/۱۹
پاسخ
آقای دکتر صادقی نسب، یکی از همکاران بسیار توانمند دانشکده دامپزشکی هستند و مثل همیشه اطلاعات بسیار خوب ارزشمندی به اشتراک گذاشتند. آرزوی توفیق بیشتر برای ایشان و سایر همکارانم در دانشگاه بوعلی سینا دارم