
به مناسبت ۱۷شوال که روز فرهنگ پهلوانی نامیده شده است، دکتر علی یلفانی رئیس دانشکده علوم ورزشی دانشگاه بوعلیسینا و نایب رئیس سابق فدراسیون پهلوانی و زورخانهای کشور که خود از پیشکسوتان این رشته میباشد، در گفتگو با خبرنگار بسنا، پیرامون فلسفه نامگذاری روز فرهنگ پهلوانی اظهار داشت: اساتید جامعهشناسی تعاریف مختلفی از فرهنگ دارند و آن را مجموعه پیچیدهای از علوم، دانشها، هنرها، افکار، اعتقادات، آداب و رسوم و سنتهایی است که در یک جامعه ساری و جاری وجود دارد.
وی افزود: از طرف دیگر یکی از واژههای بسیار زیبا و کهن ایرانی، واژه پهلوانی است. پهلوان در جامعه ایران از یک طرف نماد قدرت، جنگاوری، سلحشوری، شجاعت، آزاد منشی و دفاع از حق در مقابل باطل است و از طرف دیگر نماد سخاوت و دستگیری از ضعفا، مهربانی و گذشت و افتادگی است.
یلفانی ادامه داد: همانگونه که تاریخ شهادت داده است، یگانه فردی که مجموع همه خصائل پهلوانی را دارا است، امام علی (ع) میباشد و به عبارت دیگر آنچه خوبان همه یکجا دارند امام علی (ع) تنها دارد. یکی ازبرجستهترین و مشهورترین واقعه جنگاوری و پهلوانی در تاریخ بشر که جمع این خصلتهای پهلوانی در آن موج میزند، روز ۱۷ شوال سال پنجم هجرت و در غزوه خندق رخ داده است، که در آن نماد و اسوه تقوی، جوانمردی و شجاعت سپاه اسلام یعنی مولی الموحدین حضرت علی ابن ابی طالب (ع) در جنگ با نماد شرک و بت پرستی یعنی عمر بن عبدود او را به خاک مذلت نشاند، که این واقعه به طور بسیار زیبایی در شعر مولوی و در دیوان مثنوی آمده است.
وی همچنین خاطرنشان کرد: از آنجاییکه ورزش زورخانهای و پهلوانی با نام مولا علی علیه السلام، با آن همه سجایای کامل اخلاقی و نماد انسان کامل و پهلوان واقعی، آمیخته شده است، لذا این روز را به نام روز فرهنگ پهلوانی نام گذاری کرده اند تا ان شاء الله صفات و خصایل ایشان سرلوحه زندگی ورزشکاران و همه مردم اعم از زنان و مردان این سرزمین قرار گیرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینا گفت: ورزش پهلوانی ایران باستان براساس شواهد علمی تایید شده توسط مجامع علمی غیرایرانی، اولین ورزش سازمان یافته یا کهنترین ورزش جهان هست؛ به عبارتی ورزش زورخانهای نماد هوش و ذکاوت ایرانیان و نماد تمدن ایران باستان میباشد و در شرایطی که سایر بلاد در بربریت سیر میکردند و چیزی به نام ورزش نمیشناختند، ایرانیان چنین ورزشی را پایه گذاری کردند که بعد از صدها سال هنوز جذابیتهای جسمانی خود را دارد و از لحاظ جدابیتهای معنوی نیز منحصر به فرد است.
نایب رئیس سابق فدراسیون پهلوانی و زورخانهای کشور همچنین تصریح کرد: مقدمه این ورزش کهن، داشتن صفات برجسته و کمالات انسانی نظیر خداپرستی، یاری رساندن و دستگیری از ضعفا، شجاعت و عدالتخواهی و مقابله با ظلم و ستم، سخاوتمندی، گذشت و افتادگی، عیاری و احترام به بزرگترها و نداشتن غرور و حسد بوده که مجموع آنها را در فرهنگ امروزی مردانگی و جوانمردی میدانیم و جنبه جسمانی ورزش زورخانهای در مرحله دوم بوده که به عبارتی جسم پهلوان مرکبی در خدمت ارزشهای والای انسانی بوده است.
دکتر یلفانی اضافه کرد: وقتی برای فردی یا ورزشکاری آن همه خصایل انسانی اولویت داشته باشد، دیگر به هر نحوی یا به هر وسیلهای به دنبال قهرمانی و رسیدن به مراتب و قدرت دنیایی نیست و این همان سیره امیرالمومنین علی (ع) میباشد.
وی در ادامه گفت: امروزه بسیاری از افراد چه در ورزش چه در کسب و کار و تحصیل و مدیریت، روش قهرمانی دارند، یعنی به هر وسیلهای حتی روشهای باطل خود را به قهرمانی میرسانند، ولی پهلوان حاضر نیست به خاطر اصول و مرام پهلوانی از اینگونه روشها استفاده کند. اگر به فرمایش امام (ره) در خصوص صفات پهلوانان دقت کنید، که فرمودند: «پهلوانها از سابق ایام که در زورخانهها ورزش میکردند توجه خاصی به اسلام داشتند مخصوصا در صحبت هایشان و در کارهایشان. وقتی زورخانه با ایمان باشد پشتوانه یک ملت است.»
رئیس دانشکده علوم ورزشی ادامه داد: مقام معظم رهبری میفرمایند: «ورزش باستانی یک تاریخ است برای ما، یک ورزش نیست یک فرهنگ است. تار و پود ورزش باستانی و عالم پهلوانی تدین است و برای رشد سنتها و خصلتهای ویژه پهلوانی که همان دیانت و جوانمردی است باید زورخانهها حفظ و تقویت گردد.» پس ترویج این خصلتهای پهلوانی در جامعه باعث تعالی جامعه میشود؛ بنابراین فلسفهای که گفته شد روز فرهنگ پهلوانی در کشور تعیین شده است.
علی یلفانی در پاسخ به این پرسش که آیا تلاش برای داشتن احیا فرهنگ پهلوانی مختص به ورزشکاران زورخانهای است یا عموم مردم و دستگاه ها، اذعان کرد: فرهنگ پهلوانی ممزوج با ورزش دلاوری زورخانهای است، چون در قدیم الایام که ورزشهای امروزی وجود نداشته است، زورخانه یک نهاد مهم اجتماعی بوده و کارکردهای مختلفی داشته است و خانوادهها فرزندان خود را به این نهاد اجتماعی بسیار مهم آن زمان میسپردند تا برای حضور قوی و سازنده در صحنههای اجتماعی تربیت گردند، لیکن فهوای فرهنگ پهلوانی شامل تمامی آحاد جامعه میباشد و بی شک در همین قرن بیست و یکم هم اصول و روح حاکم در فرهنگ پهلوانی که مختصات آن گفته شد نیاز روز جامعه ایران در هر سطح و مقامی و جنبهای از اجتماع میباشد.
وی افزود: اگرچه ستاد احیای فرهنگ پهلوانی متشکل از بسیاری سازمانها و نهادها میباشد، ولی خروجی و نتیجه خاصی نداشته، لیکن جدای از این ستاد امروزه میبینیم هرجا مشکلی بوجود آمده است مردم ما اعم از زن و مرد با استعانت از فرهنگ پهلوانی که همان فرهنگ ناب اسلامی و سیره امام علی (ع) است مدد گرفته و توانسته اند به طور خودجوش در مهار مشکلات موفق باشند؛ مثلا در جریان سیل و زلزله و بیماری کرونا، مردم با روحیه پهلوانی به یاری هم نوعان خود برخاسته اند و در هر صنف و مقامی به کمک مردم نیازمند شتافته و یاری رسان افراد ناتوان و آسیب دیده بوده اند و این همان فرهنگ پهلوانی است.
این متخصص علوم ورزشی همچنین تأکید کرد: دانشمندان ما که برای عبور از مشکلات علمی و فنی کشور به صورت شبانه روزی کار و تلاش میکنند، در حقیقت همان جلوههای فرهنگ پهلوانی را به نمایش میگذارند. جوانانی که برای صیانت از این آب و خاک در هر لباسی تلاش و خدمت میکنند در حقیقت کار پهلوانی میکنند و ما باید تلاش کنیم روحیه و فرهنگ پهلوانی را در جای جای جامعه نهادینه کنیم، تا ان شاء الله ایرانی آبادتر و پیشرفتهتر را تحویل نسلهای بعدی بدهیم.
دکتر یلفانی که بیش از چهل سال در حوزه ورزشی و اجرایی ورزش پهلوانی و زورخانهای سابقه دارد و همچنین تحقیقاتی نیز در این ورزش به صورت علمی انجام داده است، پیرامون علت کاهش رونق زورخانهها و کاهش تمایل جوانان به سمت زورخانهها بیان کرد: این نکته بسیار مهم و صحیحی است که علتهای مختلفی دارد که بعضی از آنها را ذکر میکنم؛ متاسفانه علیرغم تاکید بزرگان توجه بسیار اندکی به ورزش ملی زورخانهای شده که ثبت جهانی یونسکو به عنوان میراث غیر ملموس ایران نیز شده است. به عبارتی دیگر مسؤولین ورزش، نهادهای فرهنگی و رسانهای کمتر به سرمایه گذاری معنوی و مادی برای احیای این ورزش پرداخته اند.
وی اضافه کرد: چه به لحاظ سخت افزاری و چه به لحاظ نرم افزاری روی این ورزش بسیار کم سرمایه گذاری کرده ایم؛ تعداد زورخانهها و مربیان و مرشدان به نسبت جمعیت کشور بسیار ضعیف است، که در مقاله علمی پژوهشی منتشر شده در فصلنامه وزارت ورزش به طور مبسوط وضعیت این رشته را در کشور بررسی کرده ایم. مراکز آموزشی و علمی ما با این ورزش بیگانه هستند، در واقع ما از داشته خودمان غفلت کرده ایم. ولی سایر کشورها توانسته اند ورزشهای خود را به کشورهای دیگر دنیا صادر کنند، جهانی و المپیکی شوند و غیر مستقیم فرهنگ خاص خود را به دیگران القا کنند؛ آنها کار کردند و ما غفلت کردیم، به طوری که جوان امروزی ما تحت تبلیغات هیجانی تصویری و رسانهای با ورزشهای وارداتی و فرهنگ آنها آشنا است، در صورتیکه از داشتههای فرهنگی خود غافل است.
رئیس دانشکده علوم ورزشی دانشگاه بوعلی سینا افزود: ورود اصطلاح ورزش حرفهای و تاکید بر ویژگیهای ورزش حرفهای و حرفهای کردن ورزش، باعث کمرنگ شدن روح ورزش پهلوانی و ورود الگوهای کاذب به جامعه شده و محیط پاک و مقدس ورزش را آلوده کرده است، که امروزه شاهد مسائل حاشیهای فراوان و مشکلات اقتصادی ناشی از ورزش حرفهای دولتی که از بیت المال تغذیه میشود هستیم؛ بطوریکه نه تنها این ورزشها آورده مادی موثری نبوده اند بلکه ارزشهای معنوی ورزش را کمرنگ کرده اند.
وی گفت: تقلبهای ناشی از دوپینگ و پولشوییها و رشوهها و زدوبندهای مالی در ورزش حرفهای حتی کسب مقامهای ورزشی را نزد مردم فهیم ما کم ارزش کرده است، پس به جای اینکه ورزشهای وارداتی را تحت تاثیر فرهنگ پهلوانی قرار بدهیم، با فراموش کردن فرهنگ پهلوانی این سرزمین زمینههای رشد خرده فرهنگهای وارداتی شده ایم و شک نکنید که این فرهنگهای وارداتی در ورزش، در سایر زمینههای زندگی اجتماعی نیز تاثیر منفی خود را خواهد گذاشت؛ لذا کار فرهنگی و اعتلای ارزشهای فرهنگی که همان فرهنگ پهلوانی است مارا در نیل به اهداف علمی اقتصادی سیاسی اجتماعی و... یاری رسان خواهد بود.
این پیشکسوت ورزش زورخانهای همچنین درباره اختلاف نظری که در بین اهالی ورزش زورخانهای مبنی بر حضور زنان برای انجام ورزش زورخانهای در داخل گود وجود دارد، تبیین کرد: امروزه بسیاری از دختران و زنان خواستار انجام این ورزش هستند، ما برای ممنوعیت ورود زنان برای انجام ورزش زورخانهای باید مستدل صحبت کنیم، ببینید ما این همه در خصوص صفات و خصائل امام علی (ع) صحبت کردیم؛ مولا امیرالمومنین تاکید دارند که میبایست فرزند زمان خویشتن باشیم. موضوع ورود زنان برای انجام ورزش زورخانهای از چهار منظر قابل بررسی است؛ اول اینکه بحث ماهیت ورزش و حرکت است؛ دوم، شرایط اجتماعی، سوم، قوانین ورزشی و چهارم، بحث فقهی است، که بعضی از افراد پیشکسوت این ورزش، به جای آیات عظام و مراجع تقلید فتوی صادر میکنند که این رشته، چون از ابتدا مختص آقایان بوده و، چون زورخانه مکان مقدسی است، پس برای ورود زنان حرمت دارد.
وی افزود: اگر از نقطه نظر چهارم شروع کنیم اولا باید در خصوص حرمت ورود زنان به خاطر تقدس گود زورخانه مراجع و آیات عظام فتوایی صادر کرده باشند که ظاهرا اخیرا استفتائاتی در این باره شده و جمعی از مراجع تقلید حضور زنان برای انجام ورزش زورخانهای را به شرط حفظ موازین شرعی بلامانع دانسته اند؛ ولی علاوه بر این، تقدس زورخانه بیشتر از کعبه و حرمهای مطهر ائمه اطهار و مساجد هست؟! و ما میبینیم که در آن مکانهای مقدس زنان حضور پررنگ دارند.
علی یلفانی خاطرنشان کرد: از منظر قوانین ورزشی هم باید وزارت ورزش مطابق با قوانین نظام جمهموری اسلامی که برای سایر رشتهها که زنان در آنها مشارکت دارند اظهار نظر و تصمیم گیری کند که اگر به مانند سایر رشتههای ورزشی که زنان مشارکت فعال دارند و در میدانهای جهانی هم میدرخشند، شرایط محیطی وجود داشته باشد و محیطی محفوظ که با رعایت مقررات و شئونات اسلامی و مختص بانوان باشد اشکالی قانونی وارد میباشد یا خیر.
وی در ادامه گفت: از منظر اجتماعی هم اگر دقت کنیم در بسیاری از زمینهها صد سال پیش یا بیشتر زنان هیچ مشارکتی نداشتند و حالا برعکس در اکثریت قریب به اتفاق زمینههای اجتماعی زنان مشارکت دارند، از تحصیلات دانشگاهی و حوزوی گرفته تا مناصب اداری و اجتماعی و پزشکی و حتی انتظامی و. پس این دلیل که، چون قبلا در این رشتهها و زمینههای مهم یاد شده فقط آقایان ورود میکرده اند پس زنان اجازه ورود ندارند، امروزه برای کسی قابل قبول نیست.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: در سه زمینه یاد شده باید متخصصان امر اظهار نظر و تصمیم گیری نمایند، ولی از نقطه نظر علم ورزش باید بگویم کارکرد و حرکت عضلات و مفاصل در انسانها کاملا یکسان میباشد، مثلا فرقی در بکارگیری عضلات هنگام بالابردن وزنه در بدنسازی که زنان انجام میدهند و بالابردن میل زورخانه وجود ندارد؛ یا حرکاتی که در سایر ورزشها و ورزش زورخانه سبب افزایش قدرت و سیستمهای قلبی عروقی میشود فرقی ندارد، چون هدف کلی همه ورزشها افزایش سلامت و نشاط افراد جامعه است؛ بنابراین از نقطه نظر علم ورزش هیچ منعی برای انجام حرکات با توجه به توان و ظرفیتهای خاص هر فرد اعم از زن و مرد وجود ندارد.
وی در نهایت با اشاره به واژه هایی، چون جوانمردی و مردانگی و شجاعت درباره زنان گفت: این صفات انسانی است و جنسیتی نیست، آیا شجاعتر و دلاورتر و پهلوانتر از حضرت زینب (س) در صحرای کربلا سراغ داریم؟! آیا اگر مادران شهدا و خواهران و همسران شهدا را شجاع و پهلوان نخوانیم چه بگوییم؟! آیا پزشکان و پرستاران زن که در خط مقدم مبارزه با ویروس کرونا ایثار و فداکاری میکنند و جمعی از این عزیزان شهید هم شد اند را شجاع و پهلوان نگوییم چه باید بنامیم؟!
خبرنگار: مولوی